HET OVERLIJDEN VAN MIJN MOEDER EN HET GROTE AMERIKAANSE AVONTUUR

In mijn leven heb ik het een en ander beleefd. Dit verhaal heb ik al honderd maal verteld en nu heb ik dan eindelijk besloten het op te schrijven.

In oktober 1990 was mijn eerste tentoonstelling bij een gerenommeerde galerie in Amsterdam gepland. In juni van dat jaar ging ik met mijn moeder op bezoek bij vrienden in Bourges. Ik was al twee maal met haar in Italië op reis geweest en nu was Frankrijk aan de beurt. We hadden een mooi lang weekeinde op het chateau van mijn vrienden.

Thuis gekomen toog ik weer aan het werk voor de expositie.

Niet lang na ons verblijf in Bourges werd mijn moeder ziek.

Het ziekenhuis lag ongeveer tussen mijn atelier en huis, dus wipte ik vaak even langs. In eind augustus had ik het plan om naar de première van een door een vriend geregisseerde Mozart opera in het buitenland te gaan.

Een van de laatste avonden voor mijn vertrek ging ik nog even bij haar langs en zag tot mijn verbazing alle andere kinderen aan het bed zitten. Ze had ze net verteld dat ze kanker had en dat haar waarschijnlijk niet meer dan twee maanden restten. Ik was er niet bij uitgenodigd, omdat ze mijn reis niet wilde dwarsbomen. Ik bleef.

Zij had een geweldige huisarts. Een die bij het familieleven betrokken was. Hij zal een van de eerste Surinaamse artsen in Amsterdam zijn geweest. Hij werd in de vroege jaren zestig van de vorige eeuw huisarts van mijn grootouders en snel volgden mijn ouders en ook de kinderen, die nog bij ze woonden. Als ik hem, ziek in bed liggend, de trap op hoorde komen, was ik door zijn aanwezigheid al half beter. Hij had 'magische krachten'.

Hij drong aan dat zij in haar eigen bed zou overlijden. We stelden een schema op en om beurten sliepen we bij mam thuis. Het was heel intiem. Sinds het overlijden van mijn vader was de band met haar al veel sterker geworden. Dat zette door.

De tentoonstelling was een groot succes. Daarnaast konden we met ons drieën de verzorging van mam goed aan. Het gaf geen problemen.

Een van mijn onvergetelijke herinneringen:

Een paar dagen na de opening maak ik presentatiemappen aan het voeteneinde van haar bed. Ze wordt wakker en vraagt wat ik daar doe. Ik vertel wat ik doe en dat ik het fijn vind in haar nabijheid te zijn. Vroeger, als ik uit koortsdromen wakker schoot, vond ik haar vaak aan het voeteneinde van mijn bed bezig de was te strijken. Nu kon ik er voor haar zijn.

Ik kookte en dan aten we met z’n tweeën aan de keukentafel. Ik dronk een glas wijn, zij deed een druppel wijn bij haar water. We toostten op van alles en nog wat.

Er kwamen mensen op bezoek. Bijna allen gingen rustiger weg dan dat ze gekomen waren. Er ging een grote sereniteit van mam uit. Ze had natuurlijk langer willen blijven leven, maar had zich over gegeven. Het was gedaan, ze had zich van haar taken gekweten en een mooi leven met haar gezin gehad. Nu wachtte haar de laatste grote gebeurtenis.

Zij ging langzaam maar gestaag achteruit. Er gebeurden geen wonderen.

Ik herinner me, dat ik meende dat ze ziek was geworden door het doen van de afwas met extreem heet water. Zij was daar trots op. De borden kwamen bijna droog uit het sop. Wat de functie van die gedachte was, begrijp ik nog steeds niet volledig. Waarschijnlijk zocht ik een niet te bereiken schuldige van het kwaad en vond die in deze volkomen mesjogge gedachte.

De band tussen Martha, Frans en mij was goed.

En we werden ook door de huisarts goed begeleid. Hij had het zichtbaar moeilijk met de ziekte van mam.

Na verloop van tijd kon ze haar bed bijna niet meer uit.

Toen kwam het verzoek van het ziekenhuis voor het doen van een paar tests. Dat maakte de dokter zichtbaar geïrriteerd. Hij vond het onzinnig van ze haar te storen tijdens haar sterven. Op het idee van naar buiten te moeten gekomen, vroeg hij me of ze te kennen had gegeven of ze nog iets anders buitenshuis wilde. En dat was dat ze mijn tentoonstelling wilde zien.

Ik ben de dokter nog steeds dankbaar. Ik vond het een rare bijzaak, maar voor mam moet het echt van belang zijn geweest. En dus hebben we haar in een rolstoel door de galerie gereden. Het personeel van de galerie was zeer behulpzaam.

Mam was trots. Het was de laatste maal dat ze levend uit huis is gegaan.

Nog tijdens de tentoonstelling overleed ze.

Zelfs in de laatste uren was ze nog aangenaam gezelschap. Hoe kan ik zoiets schrijven… De laatste nachten verbleven Frans en ik bij haar en losten elkaar om de paar uur af. Ik zat in de douche te kaarten of te lezen. Slapen ging niet echt. Ze werd midden in de nacht erg verward wakker en toen ze ons beiden zag, vroeg ze wie we waren. We legden uit dat wij haar zonen waren. Ze keek ons aandachtig aan en gaf glimlachend toe dat we best wel op elkaar leken.

En toen was het voorbij.

De tentoonstelling ging door en wij ruimden het huis leeg. Op een ochtend op weg naar het ouderlijk huis ging ik voor een kop koffie bij de galerie langs. De galeriehoudster was blij me te zien. Ze dacht dat ik het bericht op mijn antwoordapparaat gehoord had. Er zou over een half uur een Amerikaanse dame langskomen, die een diptiek van 2 bij 3 meter aan had geschaft.

Ik bleef en toen ze binnenkwam schoot de bliksem in mijn lijf…

Dat was lichtelijk wederzijds. Later heeft K. me verteld, dat ze overtuigd was, dat ik een gehandicapte verslaafde homo van in de zestig zijn moest. Dat zegt misschien wat over het werk dat ik toen maakte…

De middag en nacht verliepen anders dan gepland.

Ik had een relatie en die hield niet stand tegen het Amerikaanse incident. Ik begon te schrijven, te bellen en toen moesten we elkaar zien. K. produceerde muziekvideo’s en reisde constant over de verschillende continenten. Een van mijn eerste brieven is door een assistent op het lichaam geplakt naar haar vervoerd.

Ze had een belangrijke beslissing in haar leven genomen. In plaats van te produceren maakte ze nu zelf muziekvideo’s. Om elkaar te kunnen ontmoeten had ze een video in Barcelona verzonnen. Voor Amerikanen ligt Barcelona om de hoek bij Amsterdam. We hebben elkaar in Madrid ontmoet en zijn gezamenlijk naar Barcelona gereisd. Ik had goed geboerd met mijn tentoonstelling, maar K. was van een heel andere prijsklasse.

Onnodig te zeggen dat de trip een droom was. We vraten elkaar op. Ik ben de dag voor de shoot vertrokken. Dat zou haar ook te veel hebben afgeleid. Shoots duren vaak 20 uur of meer en de concentratie is totaal.

Mijn leven was een feest. Ik had nog steeds een baantje als nachtportier bij de Perscombinatie; de expositie was mijn eerste grote succes. Tegen het einde van een nachtdienst keek ik dan vaak volkomen daas naar MTV en laat het nu gebeuren dat net toen ene Sjaak voorbij liep, ik een video van mijn droomprinses zag. Ik kon nog op het nippertje van verhaal veranderen, ik had al een bepaalde reputatie…

Om zeker van onze zaak te zijn heeft K. mij een vakantie cadeau gegeven. Ik heb de Azoren uitgekozen. Ik vond dat wel romantisch, een eilandengroep halverwege.

Het onvermijdelijke besluit is toen genomen en we zijn in New York gaan wonen. Achteraf was het waanzin. Ik zou het daar helemaal gaan maken. Ik heb dat echt geloofd. We hebben ruim een jaar samen gewoond. Ik denk nog steeds met zeer veel liefde en respect aan K. Ze heeft wat met me te stellen gehad.

Wat had het overlijden van mijn moeder met mijn vertrek naar Amerika en de relatie met K. te maken… Ik heb me vaak afgevraagd hoe het toch kwam, dat ik zo totaal voor K. gevallen ben. Het ligt er waarschijnlijk het meest aan, behalve dan dat ze een prachtige vrouw is, dat ik na het overlijden van mijn moeder een nieuw leven op wilde bouwen. Ik had niemand meer ‘boven’ mij en de gedachte ‘to go West’ was zeer voor de hand liggend. De tentoonstelling gaf me het vertrouwen dat aan te kunnen.

Ik zeg vaak dat mijn moeder me niet alleen heeft geleerd hoe te leven, maar ook hoe te sterven. Dat klinkt hoogdravend, maar de dominee die haar vlak voor haar overlijden bezocht, ging sprakeloos naar huis.

En toen ik de huisarts zei, dat ze als een koningin gestorven was, verbeterde hij mij; ze was als een keizerin gestorven.

Een bezorgde vriend van mij, een psychiater, is vlak na haar overlijden met mij gaan stappen en kwam er achter, dat ik eigenlijk het hele rouwproces tijdens die laatste maanden van haar leven doorlopen had in haar directe bijzijn.

Ze heeft ons allen verder geholpen en ik ging vervolgens als een don Quixote Amerika te lijf. Ieder gaat op zijn eigen wijze met grote gebeurtenissen om…

Barcelona, augustus 2016.

P.S.: (de afbeeldingen zijn van de schilderijen die ik in New York gemaakt heb)