Home
BERT VAN ZELM
 
Back to writings

LICHT

 

Waar gaat het in schilderen om? Dat is altijd de grote vraag.

Er is kunst die wil verkopen, becommentariëren, die propaganda is. Hier een paar voorbeelden.

 

 

Waarom hou ik van een schilderij? Als een schilderij me een ideologie of levensles geven wil, kan mij dat vaak weinig boeien. Natuurlijk kan ik geraakt worden door het onderwerp, de betrokkenheid van de kunstenaar verbeeld in een schilderij kan me leiden naar een andere wereld. Het kan schokken, kan me aan het denken zetten. 

Maar het is de wijze van schilderen, de compositie, het kleurgebruik of de draai die er aan het onderwerp gegeven wordt, die me aantrekt. Zie bijvoorbeeld het schilderij van Beckmann in deze collage.

Ik ben eerst en vooral schilder en dus gefascineerd door de illusie van licht. Vandaar mijn liefde voor de Barok, waar het licht een grote rol speelt in de compositie, je vaak vertelt waar je kijken moet.

 

 

Het zal ongetwijfeld te maken hebben met dat ik opgegroeid ben in de ‘omgeving’ van Rembrandt. Rembrandt was een meester in het creëren van de illusie van licht.

Een voorbeeld: ik zag lang geleden zijn zelfportret in de National Gallery van London en dacht dat er een spotlicht op het schilderij gericht stond. Ik kon het niet vinden… Toen ik een paar dagen later met een vriendin terugkwam, dacht zij hetzelfde, maar ook zij kon de lichtbron buiten het schilderij niet vinden.

 

 

Er zijn de verhalen over het Hollandse licht. De reflecties van het water, het afwisselen van licht en schaduw, de wolken die over drijven… Dit gezicht op Haarlem van Jacob Ruysdael uit het Mauritshuis laat het zien.

 

 

In Amsterdam had ik een atelier met dakramen. Ik herinner me nog de keren dat ik tijdens het schilderen me wezenloos schrok, denkend dat er iemand het licht in het atelier uit had gedaan (en dus binnen stond). Het waren wolken die voor de zon schoven. Zal dat Hollandse verschijnsel mijn fascinatie met licht hebben versterkt?

 

Ik heb door de jaren heen een schilderwijze ontwikkeld waarin de kleuren vaak niet echt hel kunnen schitteren. Tegenwoordig kunnen we vanwege de luxe van het hebben van tubes en het veel grotere gamma aan beschikbare kleuren veel verder door improviseren dan vroeger. Ik schilder laag over laag, krab weer weg en dwaal soms heel ver af van het oorspronkelijke idee. Dit gaat ten koste van de kleurenkracht.

 

Maar toch… dat licht…

 

In 1987 vond ik op een tweedehandsboekenmarkt in Milaan een serie prachtige boeken over de diverse musea in Italië. Ik kocht 7 boeken, de reis terug naar Nederland was een zware…

In een van de boeken zag ik ‘dame met eenhoorn’ van Rafaello Sanzio. Ik was gebiologeerd door de robijn op haar borst: er leek licht uit te komen!

 

 

Die robijn bleef jaren in mij achterhoofd flikkeren.

En toen zag ik een tentoonstelling van Emil Nolde. De kleurenpracht en kracht van zijn aquarellen van bloemen was overweldigend. Zoals met alles, op een gegeven moment wil ik dat ook doen. Ik wilde achter het geheim van die schitterende robijn van Raffaello Sanzio en de kleuren van Emil Nolde’s bloemen komen.

 

 

In diezelfde tijd bezocht ik een museum van opgezette vlinders in Duitsland. 'Natura Artis Magistra'; de natuur is de leermeesteres van de kunst, niets kan zich daar mee meten. Wederom zag ik waanzinnig oplichtende kleuren. Ik was verkocht. Ik moest eigenlijk een winterjas kopen maar ging met een opgezette vlinder bibberend naar huis. (Vlinders zijn net stukjes pure oplichtende kleur in de lucht. Ik heb ze geschilderd in een boekenhouder voor kunst-catalogi en als opgeprikt in een vitrine voor 'Madame Butterfly', geëxposeerd in the theater waar 'Miss Saigon' speelde. In 2009 maakte ik ‘Butterfly man’). 

 

 

In 2010 begon ik fantasie bloemen te schilderen in gemengde techniek op papier. Ik gaf het wit van het papier een grote rol om tot die krachtige uitstraling van bloemen te komen. Ik begon ook te experimenteren in olieverf.

 

 

Tijdens het maken van de schilderijen voor de Gesù Redentore (klik op de naam on naar het hoofdstuk met de werken van de kerk te gaan) in 2006 probeerde ik een kleur uit die ik al bezat vanaf 1982, maar nooit gebruikt had. Ik ontdekte dat ‘Oudt Hollands Rode Goudlak’ de kleuren die eronder lagen liet opgloeien.
 

 

Deze kleur verrijkte mijn palet. Ik ging op zoek naar andere kleuren die hetzelfde effect bereiken konden. Door het wit van het doek een grote rol te geven en deze 'nieuwe' kleuren kon ik in olieverf gedeeltes van mijn doeken 'licht' uit laten stralen. In 2012 ben ik begonnen met het maken van mijn 'Flower' serie. De recentste is 'Flower 040'. In deze doeken gaat het mij vooral om die kleurenpracht. Klik op de afbeelding om naar het hoofdstuk 'Flowers' te gaan.

 

 

 

Barcelona, juni 2018.

 


 

Back to writings